اسید اگزالیک

اسید اگزالیک یک ترکیب آلی و از خانواده دی کربوکسیلیک اسیدها است که در صنعت آن را به نام اتاندیونیک اسید نیز‌ می‌شناسند. این جامد کریستالی بی‌رنگ به خوبی در آب حل شده و محلول بی‌رنگی تولید‌ می‌کند. از دیگر نام‌های این ماده شیمیایی‌ می‌توان به جوهر ترشک، اسید اکسالیک، اگزالیک اسید و دی اتانوئیک اسید اشاره نمود. این ماده به دلیل خواص بی‌نظیر و ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد. اگر‌ می‌خواهید در مورد اگزالیک اسید (Oxalic acid) ، نحوه تولید وکاربرد آن اطلاعات بیشتری کسب کنید پیشنهاد‌ می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

اسید اگزالیک چست؟

اگزالیک اسید یک ترکیب ارگانیک و جامد بلوری بی‌رنگ است که با حل شدن در آب یک محلول بی‌رنگ تشکیل‌ می‌دهد. نام این اسید در فهرست ساده‌‌ترین اسید دی کربوکسیلیک  قرار دارد و دارای قدرت اسیدی بیشتری نسبت به اسید استیک است. یون اکسالات در این ترکیب به عنوان یک عامل کاهنده مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد. اگزالیک اسید به دو صورت آبپوشی شده و بدون آب در بازار موجود است. در نوع آبپوشی شده آن در ازای هر مولکول دو مولکول آب وجود دارد. فرم بدون آن نیز به شکل کریستال‌های سفید رنگی هستند.

لازم به ذکر است که بگوییم فرم آبدار این ماده تحت شرایط دمایی 100C آب خود را از دست‌ می‌دهد. کریستال‌های این ماده با توجه به تفاوتی که در توزیع پیوند هیدرونی و آرایش مولکولی آن‌ها وجود دارد به دو صورت مختلف شکل‌ می‌گیرند. در ساختار حالت آبدار این محصول دو مولکول آب وجود دارد و به اگزالیک اسید دو آبه معروف است. این ماده به صورت کریستال‌های بی‌رنگ یا پودر سفید بی‌رنگ در شرایط محیطی پایدار است. نوع دهیدراته آن نیز از خلوص 99.5 درصد به بالا برخوردار است و یک اسید نسبتا قوی با حلالیت متوسط در آب محسوب‌ می‌شود.

مشخصات فنی اگزالیک اسید

ویژگی‌ها و خواص اگزالیک اسید

اسید اگزالیک دارای خواص و ویژگی‌های منحصربه فردی است که از جمله مهم‌‌ترین آن‌ها‌ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• اولین ویژگی اگزالیک اسید این است که ماهیتی بسیار اسیدی دارد. این ماده‌ می‌تواند انواع فلزات مثل مس، آهن و آلومینیوم را در خود حل کند. این خصوصیت موجب شده که به یکی از عناصر اصلی در تولید محصولات زنگ زدا و محلول‌های تمیز کننده فلز تبدیل شود.
• این ماده از خاصیت کاهنده قوی برخوردار است و به خوبی‌ می‌تواند لکه‌های سخت ناشی از شراب، جوهر و یا مواد غذایی را از روی پارچه و یا فرش پاک کند. در واقع قدرت کاهندگی این محصول موجب شده که به یکی از اجزا مهم در مواد سفید کننده چوب تبدیل شود.
• این ماده به عنوان یک عامل کیلیت نیز عمل‌ می‌کند و به خوبی‌ می‌تواند به یون‌های فلزی محکم متصل گردد. به همین دلیل از آن در فرآیندهای شیمیایی مانند تصفیه فاضلاب و کاربردهای صنعتی مثل حذف رسوب از مبدل‌های حرارتی و بویلرها استفاده‌ می‌کنند.
• اسید اگزالیک دارای خاصیت ضد میکروبی در برابر باکتری‌ها و قارچ‌های خاص است. از این رو به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی نیز برای سطوح مستعد آلودگی میکروبی استفاده‌ می‌کنند.
• این ماده همچنین‌ می‌تواند با یون‌های کلسیمی که در سنگ کلیه وجود دارد کمپلکس‌های پایداری را تشکیل دهد. این خاصیت موجب شده که در پزشکی جهت درمان سنگ‌های کلیه مبتنی بر کلسیم از طریق درمان انحلال مورد استفاده قرار بگیرد.
• اسید اگزالیک حتی در متابولیسم گیاهان نیز موثر است. در واقع بعضی از گیاهان درصد کمی از این ترکیب آلی را به صورت طبیعی به عنوان بخشی از مکانیسم دفاعی خود در مقابل گیاهخواران تولید‌ می‌نمایند.
• به طور کلی اگزالیک اسید دارای خواص بی‌نظیری است که موجب تمایز آن از سایر مواد شیمیایی شده است. در واقع ویژگی‌هایی مانند خاصیت اسیدی، کاهندگی، توانایی‌های کیلاسیون و خواص ضد میکروبی آن موجب شده که به وفور در صنایع مختلف مورد استفاده قرار بگیرد.

روش تولید اگزالیک اسید

اگزالیک اسید برای نخستین بار در سال 1745 از خاکشیر استخراج گردید، اما بعدها آن را از طریق واکنش بین شکر و نیتریک اسید غلیط تولید‌ می‌کردند. یک دانشمند آلمانی در سال 1824 نیز این ماده را از واکنش سیانوژن با محلول آبی آمونیاک تولید نمود. اما در حالت کلی این ماده را از واکنش اکسیداسیون کربوهیدرات‌ها و یا گلوکز با اسید نیتریک یا هوا در حضور کاتالیزور وانادیوم پنتا اکسید سنتز‌ می‌کنند. از روش دیگری نیز برای تهیه این ماده استفاده‌ می‌شود که این روش تهیه دی استر به واسطه واکنش کربونیلاسیون الکل‌ها و در ادامه هیدرولیز دی استر به اگزالیم اسید است. واکنش شیمیایی تولید اگزالیک اسید به شرح زیر است.

4 ROH + 4 CO + O₂ → 2 (CO₂R)₂ + 2 H₂O

اسید اگزالیک در گیاهان

همانطور که اشاره شد در گیاهان نیز به طور طبیعی اسید اگزالیک وجود دارد و در ترکیبات حیوانی نیز شاهد مقادیر کمی از آن هستیم. سبزیجاتی مثل ریواس، چغندر، کلم، سیب زمینی، اسفناج، بادام زمینی و شلغم دارای مقادیر فراوانی حدود 90-100 میلی گرم اگزالیک اسید هستند که با پختن این سبزیجات مقدار این ماده حدود 30 الی 90 درصد کاهش پیدا‌ می‌کند.

اگزالیک اسید چه کاربردهایی دارد؟

اگزالیت اسید به دلیل خواص بی‌نظیری که دارد دارای کاربردهای متعددی در صنایع مختلف است. از مهم‌‌ترین کاربردهای این ماده شیمیایی‌ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

·       به عنوان تمیز کننده

اگزالیک اسید با توجه به توانایی بی‌نظیری که در پاک کردن لکه‌ها دارد از آن به عنوان عامل تمیز کننده استفاده‌ می‌کنند. این ماده تاثیر بسزایی در از بین بردن زنگ زدگی، رسوبات معدنی و کدر شدن فلزاتی مثل مس و برنج دارند.

·       سفید کردن چوب

از اگزالیک اسید در صنعت نجاری برای سفید کردن چوب‌ها استفاده‌ می‌کنند. به این ترتیب با از بین بردن لکه‌های به جای مانده از واترمارک یا دیگر تغییر رنگ‌ها، رنگ چوب روشن‌ می‌شود.

·       صنعت نساجی

این ماده دارای نقش بسزایی در پردازش نساجی است و با حذف رنگ‌ها و رنگدانه‌های ناخواسته پارچه‌ها به فرآیند رنگرزی کمک‌ می‌کند.

·       زدودن زنگ

این ماده به دلیل ماهیت اسیدی قوی که دارد نقش مهمی در زدودن زنگ از سطوح مختلف مانند قطعات ماشین آلات، ابزارآلات فلزی و وسایل خانگی مانند وان و سینک دارد.

·       کاربردهای دارویی

اگزالیک اسید در صنعت داروسازی و تولید داروهایی با فرمولاسیون خاص به عنوان عامل کاهنده یا عامل کیلیت مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد.

·       زنبورداری

در زنبورداری از اگزالیک اسید به عنوان یک ابزار مهم و ارزشمند در مبارزه با آلودگی کنه‌های واروآ استفاده‌ می‌کنند. در واقع زنبوردارها از این ماده برای کنترل هجوم کنه‌ها استفاده‌ می‌کنند بدون آنکه به کلنی‌های زنبور عسل آسیبی وارد شود.

·       صنعت عکاسی

از اگزالیک اسید در صنعت عکاسی نیز برای سفید کردن و رنگ آمیزی پرینت‌های عکاسی مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد. در واقع این ماده موجب افزایش کیفیت تصویر شده و جلوه‌های بصری منحصربه فردی را به تصویر‌ می‌بخشد.

از دیگر کاربردهای اگزالیک اسید‌ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• در تولید ضد یخ‌ها
• در صنعت رنگرزی به عنوان تثبیت کننده رنگ
• به عنوان معرفی در آنالیز دستگاه سیلیس
• ضد انعقاد خون برای نمونه‌های خون در آزمایشگاه‌ها
• جهت تولید گلوکز از نشاسته
• در صنعت لاستیک سازی
• در تصفیه متانول
• در تولید مواد شیمیایی حساس به نور
• فعال کننده سطح
• به عنوان حلال در بعضی از واکنش‌های شیمیایی
• کاهنده در برخی واکنش‌های شیمیایی

عوارض اگزالیک اسید

اسید اگزالیک با غلظت بالا هنگام تماس و بلعیدن‌ می‌تواند عوارض بسیاری داشته باشد. اگر چه این ماده جهش زا یا سرطان زا نیست اما برخی از مطالعات نشان داده‌اند که‌ می‌تواند موجب سرطان پستان و ابتلا به ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین شود. استنشاق این ماده نیز مضر است و موجب تخریب بافت غشاهای مخاطی و دستگاه تنفسی فوقانی‌ می‌شود. همچنین اگر از طریق پوست جذب شود و یا در تماس با چشم قرار گیرد موجب سوختگی‌ می‌شود. از علائم و عوارض اگزالیک اسید‌ می‌توان به احساس سوزش، خس خس سینه، سرفه، گرفتگی حنجره، اسپاسم، تنگی تنفس، التهاب حنجره، ادم ریوی، پنومونیت و … اشاره نمود.

نکات ایمنی هنگام کار با اگزالیک اسید

هنگام استفاده از اسید اگزالیک نیز همانند سایر مواد شیمیایی و اسیدی باید نکات ایمنی را رعایت نمایید تا دچار حوادث ناشی از آن نشوید. از جمله این نکات ایمنی‌ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

·       تماس چشمی

این ماده قابل احتراق بوده و هنگام حریق گازهای سمی را تولید‌ می‌کند. دقت داشته باشید که این ماده نباید وارد چشم‌ها شود و به محض تماس با چشم‌ها باید سریعا با آب زیاد به مدت 15 دقیقه پلک‌های خود را بشویید. برای جلوگیری از این اتفاق بهتر است که حین کار از عینک ایمنی استفاده کنید.

·       بلعیدن

استعمال اگزالیک اسید‌ می‌تواند موجب مسمویت فرد شود و با علائمی مانند درد شکمی، تشنج، مشکلات کلیوی، درد در دهان و گلو، کاهش فشار خون، لرزش، استفراغ و نبض ضعیف همراه است. در چنین شرایطی باید فورا با پزشک یا مرکز پزشکی مشورت کنید.

·       تماس با پوست

نباید این ماده با پوست یا لباس در تماس باشد و در صورت رخ دادن چنین اتفاقی باید محل تماس را با آب زیاد و صابون به مدت 15 دقیقه کاملا بشویید. همچنین بهتر است که حین کار با اگزالیک اسید از لباس ایمنی یا پیش بند ایمنی استفاده کنید.

·       استنشاق

دقت داشته باشید که تنفس بخار و گرد و غبار این مواد شیمیایی، آلوده و سمی بوده و موجب تحریک دستگاه تنفسی‌ می‌شود. از این رو در صورت بروز چنین حوادثی باید فرد را به هوای آزاد ببرید و در صورت لزوم از اکسیژن یا تنفس مصنوعی استفاده کنید. برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی بهتر است که از ماسک ضد اسید که دارای فیلتری با قابلیت حذف گازهای آلی و معدنی است استفاده کنید.

·       تاثیر بر بدن

مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی اگزالیک اسید‌ می‌تواند موجب ایجاد سنگ کلیه شود، زیرا این ماده به دلیل خاصیت کیلیت کنندگی که دارد مانع از جذب آهن و کلسیم‌ می‌شود. مصرف بالای مواد غذایی حاوی این ماده نیز موجب فقر آهن و مشکلات استخوان‌ می‌گردد.

·       نگهداری از اگزالیک اسید

نحوه نگهداری اگزالیک اسید نیز بسیار حائز اهمیت است و باید آن را در ظروف کاملا سر بسته و در محلی خشک و خنک نگهداری کنید. این ماده باید از موادی مانند نقره، اوره و کلرید دور باشد، زیرا با آن ناسازگار هستند. به طور کلی به دلیل خاصیت اسیدی که اگزالیک اسید دارد باید آن را از محیط‌های قلیایی دور نگهدارید. همچنین نباید در مجاورت بازها و فلزات فعالی مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم قرار بگیرد. علاوه بر این از قراردادن آن در مجاورت جامدات و اسیدهای اکسید کننده بپرهیزید.

در پایان به خاطر داشته باشید که همیشه از اسید اگزالیک با احتیاط استفاده نمایید و دستورالعمل‌های ایمنی حین کار با آن یا نگهداری این ماده را رعایت کنید. اگزالیک اسید یک ترکیب بسیار مفید است اما نیاز است که مسئولانه با آن رفتار کرد.

قیمت اگزالیک اسید

قیمت اگزالیک اسید با توجه به خلوص، وزن بسته بندی و شرکت تولید کننده آن متفاوت است و به دلیل کاربردهای فراوان در سراسر دنیا بازار گسترده‌ای دارد. علاوه بر این کیفیت این ماده نیز بر روی قیمت آن موثر است. از این رو بهتر است برای خرید اگزالیک اسید با قیمت مناسب به شرکت‌ها و مجموعه‌های معتبر مراجعه کنید.

خرید اگزالیک اسید

یکی از مهم‌‌ترین دغدغه‌های افرادی که در حوزه شیمیایی مشغول به فعالیت هستند خرید اگزالیک اسید از فروشندگان معتبر و با سابقه است. با توجه به اهمیت این موضوع ما به عنوان یکی از معتبرترین مراجع مواد شیمیایی در ایران این محصول را با کیفیت عالی از برترین برندها به خریداران ارائه‌ می‌دهیم. از این رو‌ می‌توانید با اطمینان خاطر و بدون نگرانی نسبت به خرید اسید اگزالید با قیمت مناسب از ما اقدام کنید و خریدی رضایت بخش را تجربه نمایید.